W tych dniach przeżywamy w liturgii na nowo – tu i teraz – wydarzenia sprzed dwóch tysięcy lat, które nadają sens naszej wierze. Warto się do nich przygotować i przeżyć je świadomie, by umocnić swoją wiarę i uczynić swoje życie bardziej chrześcijańskim, czyli bardziej złączonym z Jezusem Chrystusem – Ukrzyżowanym i Zmartwychwstałym.
Triduum…
(łac. tres dies – trzy dni) Wielki Piątek, Wielka Sobota i Niedziela Wielkanocna – to doroczna celebracja męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Trzy święte dni, stanowiące razem najważniejszą uroczystość roku liturgicznego. Rozpoczyna się ona w Wielki Czwartek Mszą Wieczerzy Pańskiej i trwa do nieszporów (modlitwy wieczornej) w Niedzielę Zmartwychwstania.
… Paschalne
Pascha (aram. pesah – przechodzić) to najważniejsze święto Starego Testamentu, a więc religii żydowskiej. Żydzi świętują Paschę na pamiątkę wyjścia z niewoli egipskiej. Dla chrześcijan jest to pamiątka przejścia Chrystusa przez śmierć do życia. Pan Jezus umierając i zmartwychwstając odkupił nasze grzechy, dlatego jest to też świętowanie wyzwolenia człowieka – wyjścia z niewoli grzechu. Świętujemy więc to, że dzięki śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, możliwe jest nasze zmartwychwstanie – Pan Jezus otworzył nam bramy nieba.
WIELKI CZWARTEK
Podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej uobecniamy wydarzenia, które dokonały się na Ostatniej Wieczerzy: ustanowienie sakramentów Eucharystii i Kapłaństwa oraz nadanie przykazania miłości.
Podczas hymnu Chwała na wysokości uderza się w dzwony – to znak rozpoczęcia najważniejszego święta. Po tym hymnie dzwony milkną, a zamiast dzwonków używa się kołatek, aż do hymnu Chwała w Wigilię Paschalną.
Po homilii następuje obrzęd umycia nóg, zwany mandatum (łac. przykazanie). Jest on znakiem ofiarnej służby, przez którą wyraża się miłość. Stąd nazwa mandatum odwołująca się do przykazania miłości. W kościołach katedralnych ten obrzęd jest obowiązkowy: biskup na wzór Chrystusa tradycyjnie obmywa nogi dwunastu mężczyznom. W pozostałych kościołach jest nieobowiązkowy.
Liturgia kończy się procesjonalnym przeniesieniem Najświętszego Sakramentu do kaplicy przechowania zwanej ciemnicą, która upamiętnia czas uwięzienia Pana Jezusa przed śmiercią.
WIELKI PIĄTEK MĘKI PAŃSKIEJ
W Wielki Piątek nie sprawuje się Mszy świętej. W ciągu dnia trwa adoracja Najświętszego Sakramentu pozostawionego w ciemnicy. Po południu ma miejsce Liturgia Męki Pańskiej.
Celebrans po dojściu do ołtarza pada na twarz, a wszyscy zgromadzeni klękają i przez chwilę modlą się w ciszy. Postawa leżenia krzyżem (prostracja) jest wyrazem najwyższego uniżenia, pokuty i żalu za grzechy, za które Chrystus tego dnia poniósł mękę i śmierć.
- Pierwszą częścią Liturgii Męki Pańskiej jest Liturgia Słowa. Jej najważniejszym elementem jest opis Męki Pańskiej wykonany w uroczysty sposób: z podziałem na role; może być śpiewany.
- Druga część to adoracja Krzyża. Krzyż zostaje uroczyście wniesiony i odsłonięty ze słowami „Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło Zbawienie świata”. Wszyscy procesjonalnie podchodzą i oddają cześć krzyżowi przez przyklęknięcie i – jeśli taki jest miejscowy zwyczaj – ucałowanie (indywidualna adoracja może odbyć się po zakończeniu liturgii).
- Trzecią część stanowi Komunia święta.
- Czwarta część to procesja do grobu Pańskiego, gdzie Najświętszy Sakrament zostaje wystawiony do adoracji w monstrancji przysłoniętej białym welonem.
WIELKA SOBOTA
W Wielką Sobotę także nie sprawuje się Mszy świętej. Trwa adoracja Najświętszego Sakramentu wystawionego w grobie Pańskim.
WIELKA… NOC
I NIEDZIELA ZMARTWYCHWSTANIA
W noc zmartwychwstania – Wielką Noc – odbywa się centralna liturgia Triduum: Wigilia Paschalna. W niej nie tylko wspominamy, ale także uobecniamy (mocą liturgii jakby przenosimy się w czasie) zmartwychwstanie – triumf Chrystusa nad śmiercią i grzechem.
- W Liturgii Światła dokonuje się zapalenie paschału i uroczyste wniesienie go do ciemnego kościoła. Paschał jest znakiem zmartwychwstałego Chrystusa, który rozprasza ciemności śmierci. W czasie procesji wszyscy zapalają od paschału przyniesione świece. Po przyjściu do ołtarza kantor odśpiewuje Orędzie Wielkanocne czyli Exsultet (łac. exsultare – radować się). To starożytny hymn, którego autorstwo przypisuje się św. Ambrożemu. Wyjaśnia on sens Wigilii Paschalnej, a szczególnie jej związek ze Starym Testamentem.
- Liturgia Słowa tego dnia zawiera osiem czytań przed ewangelią (choć niektóre można pominąć). Czytania ze Starego Testamentu opisują najważniejsze wydarzenia z historii Narodu Wybranego i proroctwa, które zapowiadały mękę i zmartwychwstanie Mesjasza. Szczególnie ważny jest wśród nich opis wyjścia Izraelitów z Egiptu. Po każdym czytaniu następuje psalm responsoryjny i modlitwa. Po siódmym czytaniu ze Starego Testamentu zapala się świece ołtarzowe i śpiewa hymn Chwała na wysokości. Następuje ósme czytanie (z Listu św. Pawła do Rzymian) i psalm allelujatyczny (refrenem jest trzykrotne alleluja).
- Po Ewangelii i homilii rozpoczyna się Liturgia Chrzcielna. Na jej czas celebrans i posługujący podchodzą do chrzcielnicy. Śpiewa się Litanię do wszystkich świętych, a potem następuje błogosławieństwo wody chrzcielnej przez zanurzenie w niej paschału. Następnie mogą być udzielone sakramenty Chrztu i Bierzmowania. Potem wszyscy obecni, trzymając zapalone świece, odnawiają przyrzeczenia chrzcielne. Człowiek przyjmujący sakrament Chrztu korzysta z Chrystusowej mocy zwycięstwa nad grzechem i śmiercią. Ten sakrament jest więc owocem wydarzeń paschalnych i dlatego w pierwszych wiekach Chrześcijaństwa udzielano go tylko w czasie tej liturgii. Odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych jest kulminacyjnym momentem całego Triduum, bo chrzest „zanurza” każdego chrześcijanina osobiście w tajemnicę śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.
- Liturgia Eucharystyczna przebiega dalej w zwykły sposób, jak na każdej Mszy świętej.
Procesja rezurekcyjna (łac. resurrectio – zmartwychwstanie) może się odbyć bezpośrednio po Wigilii Paschalnej (w nocy) albo w niedzielny poranek, przed pierwszą Mszą świętą. Jest to uroczyste ogłoszenie światu zmartwychwstania Chrystusa; okazanie radości z Jego zwycięstwa.
Na koniec polecamy piosenkę – historię, która w piękny sposób przybliża charakter świąt paschalnych i pomaga zrozumieć, dlaczego Wielkanoc nazywamy nową Paschą.
